ROLLO

 

Rollo is een van de legendarische Vikingen, die tot de verbeelding spreekt. Hij werd heerser over het latere hertogdom Normandië. 

Er is een 17e-eeuws toneelstuk “Rollo, hertog van Normandië”, geschreven door John Fletcher, Philip Massinger, Ben Jonson en George Chapman. Er is ook een gefilmde serie “Vinkings”, waar Rollo een belangrijke rol speelt. Er is zelfs een videogame “Assassin's Creed Valhalla”, waar het personage Rollo in voor komt. Maar wie is Rollo eigenlijk? Wat is er over hem bekend?

 

De naam Rollo is in het Normandisch “Rou”, in het Frans “Rollon”, in het Oudnoors “Hrólfr”. De Noorse varianten waren Hródulfr en Hróflr . Vanaf de twaalfde eeuw kreeg Rollo in de Noorse en Ijslandse sagen de bijnaam “ganger” (wandelaar), omdat geen enkel paard hem zogezegd kon dragen. Waarschijnlijk berust die naam op het feit dat Rollo nogal wat zwierf voordat hij in het gebied van Normandië terecht kwam.

Rollo in de serie "Vikings".

Standbeeld van Rollo in Alesund (Noorwegen).

AFKOMST

 

 

Rollo is bijna zeker geboren in Scandinavië, maar er is discussie of hij tot de Noren dan wel de Denen hoorde. Dit kan komen door het onverschillig en gemakkelijk verwisselbaar gebruik van termen als Vikingen, Noormannen, Zweden, Denen en Noren in de Middeleeuwen.

Een Noorse achtergrond werd verondersteld door Goffredo Malaterra, een 11e eeuwse benedictijnse monnik en historicus. Hij schreef: "Rollo zeilde moedig vanuit Noorwegen met zijn vloot naar de christelijke kust." 

Op dezelfde manier verklaarde de 12e-eeuwse Engelse historicus William van Malmesbury  dat Rollo "geboren was uit een adellijke afkomst onder de Noren".

De “Heimskringla “(1) vermeldt dat Rolf de Ganger naar Normandië ging en er heerste. Dus gaat men er van uit dat Rollo een latinisering is van de Oudnoorse naam Hrolfr.  Dit wordt ondersteund door de vertolking van Hrólfr als Roluo in de “Gesta Danorum” (2)

 

Luc Vanbrabant (3) heeft een alternatieve visie. Hij stelt dat Rollo uit Vlaanderen kwam en met name Walcheren. Hier woonden toen de Denen. Er zijn in het Scheldegebied ook oude Drakenschepen gevonden (3e tot 5e eeuw). De Denen zijn later uitgeweken naar het huidige Denemarken. Ook verwijst hij naar de toponiemen van Rollo in Vlaanderen, die moeilijk te negeren zijn: Rollegem, Rollencamp, Rollancourt (Arras) Rollancourt (Cambrai) Rollant Valcel, Rollepot, Rollez . Rollo was een wolfsnaam, die al vroeger in de streek voorkwam. Franse taalkundigen verwijzen bij Rollo ook naar Roeland. Nemen we “Rollegem” in West-Vlaanderen als voorbeeld: Al in de 6de eeuw woonden Germanen in de streek. Rollegem wordt voor het eerst vermeld in 1164. Het droeg de Germaanse naam 'Hrodilinga-haim' en dat betekent haim, heem of woning van de Rodelingen, afstammelingen van Rollo. Volgens Luc Vanbrabantt zijn er veel meer argumenten voor Vlaanderen te vinden dan voor Noorwegen of Denemarken.

 

De oudste biograaf van Rollo is Dudo van Saint-Quentin (4). Hij werkte in opdracht van de kleinzoon van Rollo, Richard I van Normandië,  en had dus toegang tot de familieherinneringen, maar hij is niet geheel betrouwbaar vanwege verschillende onwaarschijnlijke uitlatingen en vooroordelen. Hij noemde Rollo wel een Deen. De naam zou dan een Latijnse versie van “Hrollaugr” zijn.

Volgens Dudo kwam Rollo “de Deen” uit Dacia. Een mengeling van het Latijn voor Denemarken (Dania) en Zweden (Suecia) Een van Rollo's achterkleinzonen en een tijdgenoot van Dudo, Robbert II aartsbisschop van Rouen, stond bekend als Robert de Deen. Hij vermeldt ook dat Rollo later de doopnaam Robert aannam.

 

Al met al blijft het moeilijk het gebied van herkomst van Rollo te bepalen, al lijkt alles er op te wijzen dat het Denemarken moet zijn.

Weten we iets over zijn ouders?

Een kroniekschrijver genaamd Benoît schreef halverwege de 12e eeuw in de “Chronique des ducs de Normandie” dat Rollo was vervolgd door een plaatselijke heerser en vandaar was gevlucht naar "Scanza-eiland". Benoît zegt elders in de Chronique dat Rollo Deens is.

IJslandse bronnen komen met de bewering, dat Hrólfr eind 9e eeuw uit More in West-Noorwegen kwam. Zijn ouders zouden Rognvald Eysteinsson (Rognvald de Wijze) en Hildr Hrólfsdóttir (een edelvrouw uit More) zijn. Maar over Rollo is hier verder niets te vinden.

Misschien is Rollo verwant met Ketill Flatnose, koning van een Noors eilandenrijk, wat als middelpunt de westelijke eilanden van Schotland had.

Dudo suggereerde, dat Rollo een broer Gurim had, wiens naam verwant was met de vader en grootvader van Ketill. Bovendien suggereren zowel Ierse als IJslandse bronnen dat Rollo als jonge man Schotland bezocht of in Schotland woonde, waar hij een dochter kreeg genaamd Cadlinar (Kathleen). De voorouders van Ketill Flatnose zouden afkomstig zijn uit Møre – Rollo's voorouderlijk huis in de IJslandse bronnen. Dit indirecte bewijs vanuit de naamkunde blijft natuurlijk erg zwak.

De 10e eeuwse 'Rijker van Reims' betitelde Rollo als een piratenleider, zoon van Ketel . Dit is de oudste vermelding van Rollo. Van Catillus/Ketel en  de variant Anscatillus is in andere bronnen niets teruggevonden.

De 11e eeuwse Dudo van Saint-Quentin, die als eerste de geschiedenis van Normandië vertelde, schreef over een man met veel land in Dacia. Rollo wordt voorgesteld als 'afkomstig uit het oosten', een oosterling. Ketel had twee zoons, Rollo en Gurim of Worm. Rollo en zijn adellijke familie leefden dus al een tijd in 'Dacia'. De koning van Dacia bestreed concurrerende families, waaronder de twee broers. Na een jaar oorlog voeren stuurde de koning een vredesvoorstel. Rollo en Gurim gingen er op in maar werden in een valstrik gelokt.

In het gevecht stierf Gurim, de broer van Rollo. Rollo besefte dat het voor hem niet veilig meer was en vertrok met zes schepen naar Scania. Hij was dus geen arme kerel.

 

In 2016 kregen Noorse archeologen toestemming om het graf van Rollo's kleizoon Richard I te openen, maar zij ontdekten dat de lichamen in de sarcofaag ouder waren en dus om een of andere reden in dit graf geplaatst waren. Hierdoor kon geen verder licht geworpen worden op Rollo's afkomst.

J.J. Mark (5) zegt dan ook; “Zoals bij veel grote Vikingfiguren overschaduwde en verduisterde de legende van Rollo van Normandië uiteindelijk het echte leven van de man."

 

Ook wij moeten nu concluderen, dat al het bewijs uitermate zwak is en we dus niets met zekerheid kunnen zeggen.

VERDERE LEVEN



Het verhaal over het verdere leven van Rollo kunnen we starten met een versie , die oud en invloedrijk is geweest, maar wellicht ook niet helemaal betrouwbaar. Het luidt als volgt.

Een rijke koning in Denemarken (Dacia) heeft twee zonen, Rollo en Gurim. Na de dood van hun vader steunen zij de edelen in een opstand tegen degene die zich als nieuwe koning heeft opgeworpen, gedurende welke strijd Gurim sneuvelt. Rollo, vergezeld van zes schepen, verlaat zijn land, reist eerst naar het eiland Scanza en vervolgens naar Engeland, waar hij een verdrag sluit met koning Athelstan. Hier heeft hij een nauwe relatie met de Vikingleider Gutrum, die Deen is. Dit pleit ook voor Rollo's Deense afkomst. Na bijna schipbreuk geleden te hebben landt hij met zijn mannen op de kust van Walcheren, waar hij hertog Reinier van Lotharingen en prins Radboud van Friesland (Frisia) verslaat, mede dankzij extra proviand gezonden door koning Athelstan. Daarna trekt Rollo zuidwaarts overzee naar de monding van de Seine.

 

Rollo, afgebeeld in de 13e eeuw. 

De Vikingen waren al eerder in dit gebied geweest. De eerste aanval in 820 was niet succesvol omdat de Vikingen geen idee hadden wat ze zouden tegenkomen zodra ze geland waren. Ze werden daarom gemakkelijk verslagen.  Toen ze in 841 terugkeerden, onder de bevel van Asgeir, waren ze veel beter voorbereid. Ze plunderden en verbrandden Rouen en namen enorme hoeveelheden buit mee. Deze inval werd gevolgd door de belegering van Parijs in 845 CE door de Noorse hoofdman Reginherus, die pas verdween toen Karel de Kale de Vikingen betaalde om te vertrekken.

Rond 858 waren de aanvallende op Francia zo lucratief voor de Vikingen dat er weer aanvallen kwamen.

Als Rollo in 876 met zijn mannen en wel 100 schepen vanaf de Schelde voer, kwam hij uit het noorden en was 'northmannorum' geen vreemde of verkeerde uitdrukking. Rollo voer door naar Rouen.

De stad deed haar poorten open voor Rollo en Rollo gaf zijn woord dat hij de stad niet zou plunderen. Bisschop Franco van Rouen was pragmatisch en sloot een vredesverdrag met Rollo. Rollo vergewiste zich er van of er geen vijanden (Franken) meer waren en liet daarna de stad met rust.

In de 'Chronicon Sancti Michaelis' lezen we '...venit Rollo in Normannia, V Kal December in 876'. Hij en zijn vrienden vonden het land langs de Seine, waar dus al Dani's woonden, een goed land om zich ook te settelen. Vanaf dan begonnen de oorlogen en schermutselingen tegen de Franken, die zelf die gronden ook wilden inpalmen. In zijn geschriften gebruikte Dudo afwisselend en als synoniemen 'northmannos, dani, uit datia, dacigenae, more dagorum (op de wijze van de dani), daci, northmanni, northmannorum (Rollo dux northmannorum)' voor het volk van Rollo.

Aankomst van Rollo in Rouen (15e eeuw, Brussel)

Standbeeld van Poppa van Bayeux

Doop van Rollo. (15e eeuw handboek)

Huwelijk van Rollo met Gisela, de dochter van Karel de Eenvoudige.

De kroniekschrijver Flodoard (circa 893-966 ) beschrijft een Viking-aanval ca. 876 die de regio rond Rouen verwoestte en dit komt overeen met wat Dudo zegt over Rollo's activiteit in de regio. 

In 885 was Rollo een van de aanvoerders van de Vikingen tijdens het Beleg van Parijs.  . Nadat het beleg was opgeheven, leidde hij een plundertocht door Bourgondië.

Dudo schreef dat toen Rollo Bayeux met geweld controleerde hij de mooie Poppa meenam. Haar afkomst is niet duidelijk, ook al zijn er allerlei veronderstellingen. In 886 of 889 trouwde hij met Poppa.

 

In 911 werd Rollo tijdens een nieuwe rooftocht verslagen bij  Chartres. Koning Karel de Eenvoudige  besloot dat dit het juiste moment was om zaken met Rollo te doen. Hij kreeg van zijn adviseurs te horen, dat de aanvallen van de Vikingen toch niet zouden stoppen. Hun raad:

“Als u ons vertrouwt, zullen wij u advies geven dat passend en heilzaam is voor u en voor het koninkrijk, zodat de mensen, die maar al te door gebrek zijn getroffen, roest kunnen hebben. Laat het land vanaf de rivier de Andelle tot aan de zee aan de heidense volkeren worden gegeven; en bovendien, laat je dochter met Rollo trouwen. En daarmee zul je in macht kunnen groeien tegen de volken die je verzetten; want Rollo is geboren uit het trotse bloed van koningen en leiders; hij is zeer mooi van lichaam, een vaardige strijder, vooruitziend in zijn raadgevingen, exclusieve van uiterlijk, uitgesloten voor ons, een trouwe vriend voor degenen aan wie hij zijn woord geeft, een meedogenloze vijanden voor degenen tegen wie hij zich verzet, een constante en het aanbieden van vazal in alle dingen, met een slanke geest, zoals wij nodig hebben.” (Dudo's geschiedenis 2:25)

 

Karel gaf Rollo met het Verdrag van Saint-Clair-sur-Epte het gebied rond de  Seine-monding in leen, met Rouen als hoofdstad. Rollo nam daarmee de verplichting op zich om de rivier (en dus de stad Parijs) te verdedigen tegen andere Vikingen. Rollo moest zich ook laten dopen om te trouwen met de jonge Gisela – een dochter van Karel. Hij liet zich scheiden van Poppa. Rollo kreeg als doopnaam Robert.

Volgens de overlevering was er een groot protocolair probleem: om leenman te worden moest Rollo knielen voor de koning en zijn voet kussen maar hij weigerde dat te doen. Bij wijze van compromis zou een van zijn ondergeschikten dat doen, maar die wilde ook niet knielen maar bukte, pakte de voet van de koning en tilde die zover op dat de koning zijn evenwicht verloor en achterover viel. Rollo trouwde in 919 weer met Poppa,  nadat Gisela was overleden.

Rollo heeft zich goed aan de afspraak gehouden om de Seine tegen andere Vikingen te verdedigen. Maar wel bleef hij zelf oorlog voeren en plundertochten houden in de rest van  West-Francië. Hij breidde zijn macht uit tot de rivier de Vire , maar bracht na verloop van tijd wel rust in zijn eigen graafschap. Daardoor konden de kloosterlingen van Rouen terugkeren naar hun kloosters, met hun relieken en kostbaarheden.

De vroegste vermelding over Rollo dateert uit 918 in een oorkonde van Karel III  aan een abdij, waarin werd verwezen naar een eerdere subsidie ​​aan "de Noormannen van de Seine  ", namelijk "Rollo en zijn medewerkers" voor "de bescherming van het koninkrijk".

In 923 hield Rollo nog een plundertocht, samen met de Vikingen die zich aan de  Loire hadden gevestigd. Koning Rudolf, Herbert II van Vermandois en Hugo de Grote probeerden hem te onderwerpen maar werden in 924 door Rollo verslagen. Rudolf was gedwongen om Rollo ook de omgeving van Bayeux en Caen   in leen te geven. Daarmee kreeg  Normandië ongeveer zijn huidige vorm.

In 925 hield Rollo een veroverings- en plundertocht naar  Vlaanderen, Amiens en Noyon. Koning Rudolf en Herbert van Vermandois vielen daarop Normandië binnen, maar werden door Rollo tegengehouden. Wel kreeg hij toen te maken met een opstand in de regio rond Bayeux en een tegenaanval van Arnulf I van Vlaanderen.   Die veroverde  Eu en verbrandde de versterking met allen die daarin waren. Door bemiddeling van Hugo de Grote werd een vrede gesloten waarbij Rollo al zijn Vlaamse veroveringen weer afstond. (6)

 

Rollo was vermoedelijk driemaal gehuwd. Zijn eerste huwelijk wordt afgeleid uit de vermelding van een dochter Cadlinar (Kaðlín) in de Ierse tekst Banshenchas. Afgaand op haar Keltische naam zou hij deze dochter hebben gekregen met een Schotse   vrouw.

Omstreeks 886 trouwde Rollo met Poppa. Rollo scheidde van haar in 912 maar ze hertrouwden in 919. Zij kregen de volgende kinderen: Zoon Willem I van Normandië (Willem Langzwaard), die zijn vader opvolgde als hertog van Normandië. En dochter Gerloc (917 - na 969), na haar doop Adela genoemd. Zij trouwde in 935 met Willem III van Aquitanië. Het huwelijk met Gisela, buitenechtelijke dochter van  Karel de Eenvoudige, bleef kinderloos.

Waarschijnlijk is Rollo rond 930 overleden, waarschijnlijk in Rouen. In 927 nam zijn zoon het van hem over.

Standbeeld van Rollo te Falaise (Frankrijk)

Sarcofaag van Rollo in Rouen.

Rollo werd begraven te Rouen, maar tijdens de Franse revolutie vernielde men zijn graf.

Hoewel Rollo vaak de eerste hertog van Normandië wordt genoemd, heeft hij die titel nooit gehad. (Richard II, zijn achterkleinzoon, was de eerste hertog). Hij wordt door latere historici soms graaf Rollo genoemd, maar hedendaagse documenten noemen hem eenvoudigweg "Rollo".

 

Al met al weten we absoluut zeker, dat Rollo heeft bestaan. Helaas zijn er maar weinig gegevens over zijn leven, die we met zekerheid als waar kunnen aannemen. Rollo blijft een mysterieuze en legendarisch Viking, die uiteindelijk de grondlegger werd van het huidige Normandië.

Daarom vind ik het toch bijzonder, dat hij een voorouder van mij is (7).

BRONNEN:

 

1. De Heimskringla is de bekendste sage over de Oudnoorse koningen, geschreven in het Oudnoors door de Ijslandse dichter en historicus Snorri Sturluson (1178/79 – 1241).

2. De Gesta Danorum (Daden van de Denen) is een werk van de 12e eeuwse Saxo Grammaticus. Het beschrijft de deense geschiedenis.

3. Rollo/Noprmandië Laaglandsinfo (https://laaglandsinfo.jouwweb.be) en zijn boek “Een nieuwe visie op Noordzeevolken en Wikingen in de lage landen” Luc Vanbrabant, 2017.

4. “Historia Normannorum”  of “Libri III de moribus et actis primorum Normanniae ducum”

5. “Rollo van Normandië” door J.J. Mark. World History Encyclopedia. Geplaatst 8-11-2018.

6. Veel info komt van Wikipedia “Rollo”

7. De afstammingslijn loopt als volgt: Rollo en Poppa; Willem I (Langzwaard) van Normandië en Sprota; Richard I (Zonder Vrees) van Normandië en Gunnorra; Richard II van Normandië en Judith van Bretagne; Robert (de Duivel) van Normandië en Herleva; Willem (de Veroveraar) van Normandië en Mathilda van Vlaanderen; Adela van Engeland en Stefanus II van Blois; Theobald IV van Blois en Mathilda vanm Sponheim-Karinthië; Theobald V van Blois en Adelheid van Frankrijk; Margaretha van Blois en Otto I van Bourgondië; Beatrix van Bourgondië en Otto I van Meranië; Adelheid van Bourgondië en Hugo III van Chalon; Elisabeth van Chalon en Hartman van Kyburg; Anna van Kyburg en Eberhard I van Habsburg; Margaretha van Habsburg en Diederik VII van Kleef; Irmgard Jutta van Kleef en Gerard I van Horne; Dirk van Horne en Catharina Bertout; Jan van Cranenborch en Margriet Stakenborch van Boeschot; Liesbeth van Cranenborch en Diederik V van Gemert; Diederik VI van Gemert en Luijtgard Jansdr Smets; Dierck Dierck van Gemert en Sophia; Dierck de Oude van Gemert en Hilleke Hendrik Vreijnssen; Dierck de Jonge van Gemert en Willemke Peter Bruijnen; Jan Dirckszn van Gemert en Maria Hendriksdr van Oventgen;  Hendrickxken Jan Dirksdr van Gemert en Willem Lemmenszn; Lambert Willemszn Lemmens en Maria Lamberts Peterdr Lemmens; Andreas Lambertszn Lemmens van de Vondervoort  en Maria Petersdr Joannis Willibrordi; Peter Drijsse van de Vondervoort en Wilhelma Peters; Francis Petri van de Vondervoort en Anna Willems; Elisabeth van de Vondervoort en Johannes van den Bogaard; Simon van de Bogaard en Wilhelmina de Groot; Maria Elisabeth van de Bogert en Cornelis den Brok; Simon den Brok en Cornelia van der Venne; Helena den Brok en Willem den Brok; Piet den Brok en Helena Boeijen; Tenslotte Willem den Brok.

 

Willem den Brok,  januari 2024

Bijgewerkt tot januari 2024.

 

Wil je terug naar de homesite, klik op: Voorouders. Genealogie door Willem den Brok.